Door: Jerika Cloots     Categorie: Paard & Therapie

Stress bij paarden

Een paard dat stressgevoelig is, is vervelend

Stress. Het is helaas niet iets dat enkel bij mensen voorkomt. Ook paarden hebben hier vaak last van. Sommige paarden laten dit niet merken, anderen dan net weer heel erg. Een paard dat stressgevoelig is, is vervelend. Het paard zal immers vaak ongewenst gedrag vertonen. Maar het is niet enkel vervelend, het is ook vaak slecht voor de gezondheid van je paard.

Meer dan de moeite dus om ons hier eens in te verdiepen. Wat is ‘stress’ nu precies? En hoe kunnen we hier mee omgaan? We proberen het wat te verduidelijken.

Wat is Stress?

‘Stress’ is niet in één zinnetje of definitie uit te leggen, het is een heel ruim begrip. Het is een toestand van psychische spanning en druk die voortkomt uit een onvoorspelbare en/of oncontroleerbare situatie. Elke verandering op fysiek of mentaal vlak kan de lichamelijke en geestelijke balans verstoren. De reactie op deze verandering is stress.

Net zoals bij mensen heb je bij paarden ook twee verschillende vormen van stress: acute en chronische stress.

Acute stress

Acute stress is kortdurende stress. Het lichaam reageert supersnel op een ‘gevaarlijke’ situatie. Bij paarden is dat dan vaak vluchten. Het zijn immers rasechte vluchtdieren.

Als je paard dus wegloopt, weet dan dat dit echt een lichamelijke reactie is op wat hij ziet of voelt. We leggen het vereenvoudigd uit: de hersenen van je paard krijgen een prikkel binnen. Deze prikkel zorgt er uiteindelijk voor dat er twee hormonen worden uitgescheiden in het bloed: adrenaline en noradrenaline. Daarvan heb je zeker al gehoord en zelfs zelf al meegemaakt. Bij het sporten of in angstige situaties of andere stressmomenten, is er bij de mens immers een gelijkaardige reactie. Op dat moment kan je bij wijze van spreken alles aan: je kan dubbel zo hard lopen, je bent alerter, enzovoort. Ook bij paarden is dit zo. Er komt zoveel energie vrij die je onmiddellijk kan gebruiken. Gaan lopen dus of wegspringen of eens goed doorbokken.

Ook wordt er in het lichaam op dat moment meer glucose afgebroken en vrijgegeven. Dit zorgt nog eens voor extra brandstof in de paardenmotor! Vroeger, toen paarden nog in de vrije natuur leefden, was dit natuurlijk heel handig en levensnoodzakelijk. Nu, als je net een dressuurproefje aan het rijden bent, is dit natuurlijk veel minder handig.

Chronische stress

Als de acute stress aanhoudt voor een lange tijd, ontstaat er chronische stress. Dat is veel erger dan eens een schrikreactie ervaren.

Chronische stress kan op lange termijn echt schadelijk zijn voor het lichaam. We leggen het ook weer vereenvoudigd uit. Als een lichaam in stress is, of het nu een paard of mens is, dan maakt het cortisol aan. Dit is een stresshormoon dat de aanmaak van witte bloedcellen afremt en de bestaande witte bloedlichaampjes vertraagt. Hierdoor vermindert de weerstand van je paard. Dus is hij meer vatbaar voor infecties. Hoe langer deze stresssituatie duurt, hoe meer kans dat je paard kwaaltjes krijgt of zelfs chronische aandoeningen.

Wanneer heeft mijn paard stress?

Het is heel moeilijk om hier een eenduidig antwoord op te geven. Maar algemeen zijn er wel een aantal zaken die voor veel paarden gelden. Het ene paard is hier natuurlijk veel gevoeliger voor dan het andere paard. We lijsten hier even een aantal zaken op die stress kunnen veroorzaken.

• Transport van een paard. Op een trailer of vrachtwagen staan is echt niet zo simpel als het lijkt voor een paard. Je moet er zelf maar eens gaan in staan terwijl deze rijdt. Al het omgevingslawaai en de bewegingen. Dit is niet evident en vanzelfsprekend. Niet verwonderlijk dus dat sommige paarden hier stress van krijgen.
• Verkeerde voeding. De basis van paardenvoeder is nog steeds ruwvoeder. Sommige paardeneigenaars vergeten dit. Een paard dat te weinig ruwvoeder krijgt, gaat in tegen zijn natuur waarin hij vooropgesteld is eigenlijk bijna constant te eten. Ook paarden die hun voeder niet gespreid over de dag krijgen, kunnen hier veel last mee hebben.
• Te weinig beweging. Omdat paarden dus geprogrammeerd zijn om constant te eten, zouden zij ook constant moeten bewegen. Het gras dat ze in de natuur vinden, staat namelijk verspreid. Zo wandelen zij normaal kilometers per dag. Een paard op box kan dit niet en dit kan stress veroorzaken.
• Paarden zijn kuddedieren. Staat je paard constant alleen, dan kan je er bijna zeker van zijn dat hij hier last van heeft. Daarom zie je vaak geitjes of schapen bij paarden staan.
• De omgeving van een paard kan ook stresserend zijn. Paarden die van een rustige privéstal verhuizen naar een drukke manège zullen hieraan echt moeten wennen. Misschien kunnen ze er zelfs nooit aan wennen. Op meerdaagse wedstrijden zie je vaak stalgordijnen voor de boxen hangen. Dit is echt om de paarden rust te geven in de drukte. Anders zouden ze misschien door de stress minder goed presteren.
• Trauma’s: paarden kunnen in het verleden iets meegemaakt hebben waardoor ze hun leven lang getraumatiseerd zijn. Denk aan mishandeling of ondervoeding. Deze trauma’s gaan ze niet vergeten en kunnen in bepaalde situaties bij hen weer opgeroepen worden. Hoe dit zich uit, zal van paard tot paard afhangen en zal je met veel geduld en liefde moeten tolereren.
• Wedstrijdstress, dat kennen we wellicht allemaal. Net als wij, zijn paarden ook vaak zenuwachtig voor een wedstrijd.

Hoe herken ik stress bij mijn paard?

Elk paard is verschillend. Je moet je paard dus wel goed kennen om te weten of hij stress ervaart. Bij acute stress is dat vaak geen probleem. Maar bij chronische stress moeten we vaak even zoeken.

Bij acute stress zien we meestal de volgende reacties:

• Vluchtgedrag: zoals reeds gezegd zijn paarden echte vluchtdieren. Dit is het meest voorkomende symptoom bij paarden.
• Verhoogde ademhaling: paarden gaan beginnen hijgen en blazen. De hartslag en ademhaling gaan hierdoor omhoog en de paarden kunnen hiervan gaan trillen en zweten.
•  Diarree en vaker plassen: de stress slaagt bij sommige paarden op de nieren. Ze gaan vaak plassen en mesten. We zien zelfs regelmatig paarden met diarree door een stresssituatie.

Bij chronische stress zijn er dus symptomen die zich uiten op langere termijn. Soms linken we ze niet onmiddellijk aan stress, maar zijn ze het wel. We sommen er een heel aantal op, maar onze lijst is niet compleet en niet sluitend. Zoals we al zeiden, is elk paard anders en reageert het dus ook anders.

• Vermageren: paarden onder stress vermageren vaak. De eiwitten en vetten worden afgebroken en omgezet in glucose. Waardoor ze dus invallen.
• Stalondeugden: we zien vaak paarden die weven of luchtzuigen (kribbijten). Dit wordt ook veroorzaakt door stress. Dit gedrag zorgt bij die paarden voor de aanmaak van het rustgevend hormoon endorfine en kalmeert hen dus. Bij deze stalondeugden treedt er vaak een soort van verslaving op. Ook al is de stresssituatie weg, de paarden blijven dit meestal doen omdat ze het gewoon zijn. Soms zie je ook paarden altijd dezelfde weg afleggen in hun (vaak kleine) wei. Dit is ook een uiting van stress.
• Maagzweren: dit is het gevolg van stress waar dierenartsen natuurlijk het meest mee te maken krijgen. En dat ze tegenwoordig vaker en vaker zien. Stress zorgt hier voor de productie van stoffen die de maagwand gevoeliger maakt voor het maagzuur. De maagwand wordt dan aangetast en dan worden er dus maagzweren gevormd.
• Ziekte: paarden worden sneller verkouden, zijn niet in vorm of hebben andere kwaaltjes. Dit omdat hun immuunsysteem onderdrukt is en ze dus niet genoeg weerstand meer hebben.
• Gapen maakt bij paarden endorfine vrij. Zoals reeds besproken is dit een hormoon dat kalmeert. In stresssituaties gapen zorgt er dus voor dat de paarden kalmeren.
• Tandenknarsen: dit zie je vaak tijdens het rijden. Paarden ervaren stress en beginnen te tandenknarsen. Opgelet, dit kan ook een medische oorzaak hebben, dus dit moet je ook zeker laten uitsluiten.
• Koliek kan ook veroorzaakt worden door stress. Gewoon al een verandering in het eetpatroon of in de kuddesamenstelling op de wei kunnen problemen geven. Ook bijvoorbeeld het verhuizen van stal of een lang transport kunnen nefast zijn.
• Gedragsproblemen: bokken, steigeren, bijten, stampen, zich omdraaien en zo zijn er nog tal van voorbeelden te bedenken. Al dit gedrag kan je vaak verklaren door stress. Een paard dat bijt bij het singelen heeft misschien een hele nare ervaring gehad met de eerste keer aansingelen. Een paard dat bokt kan een slecht passend zadel op zijn rug hebben liggen. In geval van gedragsproblemen moet je dit echt geval per geval bekijken. Zo kan je hopelijk tot een oplossing komen. Helaas is dit gedrag moeilijk af te leren eens ze er een gewoonte van gemaakt hebben. Dus wees zeker attent en probeer probleemgedrag op tijd te onderzoeken en om te buigen.
• Gulzig eten of niet eten. Net als bij mensen, kunnen paarden ook door de stress slechte eetgewoontes ontwikkelen. Misschien heeft je paard een lange tijd te weinig eten gekregen en hierdoor schrik om honger te lijden? Of misschien heeft hij tijdens het eten eens een goed pak rammel gekregen en durft hij hierdoor niet eten in het bijzijn van mensen. Paarden vergeten niet snel, dus dit kan blijven hangen.

Kunnen we er iets aan doen?

Niet altijd, vaak wel. Je kan natuurlijk de maagzweren of andere lichamelijke klachten laten behandelen door een dierenarts. Wat je zeker moet doen om je paard zo min mogelijk te belasten. Maar het is natuurlijk nog veel belangrijker om de stress weg te nemen. Anders gaat dit probleem van kwaad naar erger.

Gelukkig kan je veel doen. Bedenk eerst en vooral wat de stress van je paard veroorzaakt en zoek dan een gepaste oplossing.

Staat hij vaak alleen en loopt hij heel de tijd hetzelfde rondje? Dan zal hij misschien eenzaam zijn en kan een shetlander of ander weidemaatje dé oplossing zijn.

Ligt het eerder aan de voeding volgens jou? Vraag uitgebreid voedingsadvies en zorg ook dat je paard zo vaak mogelijk kan knabbelen. Of is hij te mager door de stress en maagproblemen? Dan kan een juiste voeding zeker helpen.

Is er een probleem met je materiaal? Kan je paard geen wol verdragen of ligt het zadel niet juist en stoor je hem? Dan is het relatief makkelijk op te lossen met wat zoekwerk en juist advies.

Heeft je paard wedstrijdstress? Dat komt veel vaker voor dan je denkt! Een paar tips om de stress wat te verminderen:

• Wees duidelijk voor je paard. Zelfzeker. Zodat hij het gevoel krijgt dat het veilig is om mee te gaan.
• Wees ontspannen. Stress zet zich snel over op anderen, dus ook op je paard.
• Zorg dat je paard voldoende ruwvoeder en water heeft op wedstrijd. Zo kan hij rustig eten.
• Maak dat de wedstrijd een routine wordt. Paarden zijn tenslotte gewoontedieren. Probeer dus elke wedstrijd op dezelfde manier af te werken. Van het klaarmaken tot het terug thuiskomen.
• Gebruik, zeker bij de eerste keren, een supplementje om je paard vertrouwen te geven. Vraag hiervoor ook zeker advies in onze winkel.

Je ziet het, veel stressgerelateerde problemen zijn op te lossen door een goede begeleiding en eventuele behandeling. Maar zoek eerst de oorzaak en neem deze in de mate van het mogelijke weg.

GereLAteerde berichten

Bekijk ons aanbod therapie-items